Kumru: Venüs, Jüpiter ve İsis’in Çok Katmanlı Sembolü

Kumru, tarih boyunca barış ve sevginin sembolü olarak bilinse de antik Sümer ve Mısır mitlerinde çok daha karmaşık ve çok katmanlı anlamlar taşır.

Sümer’de, kumru İnanna’ya (İştar) adanmış ve Venüs gezegeniyle özdeşleşmiştir. Güvercin ve kumru onun Venüs doğasının sembolleridir. Venüs hem barış hem savaş, hem iş birliği hem de rekabet tanrıçasıdır (evrenin en önemli yasası: Dualite). Bu çift yönlü doğa yüzünden kumru yalnızca barışın değil, aynı zamanda kıskançlık ve çatışmanın da işaretçisi olmuştur. Sümerler kumrunun doğasını da gözlemlemişti: tek eşli olması nedeniyle eşine sadık kalıyor ama aynı zamanda çiftleşme veya eşsiz kalma döneminde kıskanç ve saldırgan davranıyordu. Böylece İnanna’nın tutku, kıskançlık ve şiddete varan yönü de kumruya yansımış oldu.

Ama kumru yalnızca İnanna’nın değil, Enlil’in (Jüpiter) de sembollerinden biriydi. Enlil’e büyükbaş kurban edildikten sonra küçük bir kumru sunulması, onun öfkesini yatıştırıp barışı geri çağırmak anlamına gelirdi. Böylece Sümer’de kumru, İnanna’da aşkın ve kıskançlığın, Enlil’de ise öfke–barış döngüsünün sembolü oldu.

Antik Mısır’da, kumru özellikle Hathor ve İsis ile ilişkilendirilmiştir. Hathor, Venüs doğasının aşk ve bereket tanrıçasıdır. İsis ise sadakat, annelik ve yeniden doğuşun tanrıçasıdır. Kumru burada İsis’in ebedi sadakatini ve şefkatini sembolize eder: Osiris öldüğünde ve parçalandığında, İsis onu arayıp toplayarak yeniden diriltmiştir. Bu sadakat, kumrunun biyolojik doğasıyla örtüşür: tek eşli olması ve eşini kaybettiğinde uzun süre yalnız kalması. Ayrıca kumrunun ötüşü hüzünlü bir ağıt gibidir; bu yüzden ölümden sonraki yolculukta ruhu taşıyan, yas tutan bir kuş olarak görülmüştür. Daha da ilginç olan, kumrunun yavrusunu “güvercin sütü” adı verilen özel bir salgıyla beslemesidir. Süt veren nadir memeli-dışı hayvanlardan yani. Bu özellik, İsis’in “ruhları besleyen ve koruyan anne” yönüyle birleşmiştir. Yumurtaları genelde 2 adettir (ikilik sembolü, İsis/Osiris).

Kartal ve şahin gibi güçlü kuşlar çoğu kültürde ruhu göğe taşır; ama uzaklaştırır, erişilmez kılar. Kumru ise insana yakındır, evin içine kadar girer. Onun ruhu taşıması güce değil, sevgiye ve şefkate dayanır. Güvercinler/kumrular çok güçlü yön bulma yeteneğine sahiptir. Yüzlerce km öteden yuvasına dönebilir. Ayrıca kumrular hiç beklenmedik şekilde hızlı uçarlar (serçe, karga, martı, hatta dalış hariç kırlangıç vb.) Kumru net biçimde “yüksek hız sınıfında”. Yani küçük ve narin görünse de aslında performans olarak güçlü göçmenlerle ve bazı yırtıcılarla aynı ligde. Bu özellikler de “hızlı, ilahi mesajcı” / “ruhu yoluna götüren rehber” niteliğidir. Bu nedenler yüzünden İsis’in ruh taşıyıcı yönü için seçilen kuş, kumru olmuştur.

Astrolojide bu sembolikler fraktal bir zincirle örtüşür:

• Ay, Boğa burcunun yücelim yöneticisidir; Boğa’nın yöneticisi Venüs’tür.
• Venüs, Balık burcunun yücelim yöneticisidir; Balık’ın yöneticisi Jüpiter’dir.
• Yengeç’in yöneticisi Ay’dır; Yengeç’in yücelim yöneticisi Jüpiter’dir.

Böylece Ay–Venüs–Jüpiter arasında sürekli birbirini besleyen bir döngü oluşur. Mitolojide İsis’in çok katmanlı yapısı da bu fraktalı yansıtır:

• Aysal yönü → annelik (gece haritalarında), sadakat, döngü (ölüm/doğum).
• Venüsyen yönü → annelik (gündüz haritalarında) aşk, cazibe, kıskançlığın ve rekabetin gölge yüzü.
• Jüpiteryen yönü → ilahi düzen, doğal afetlerin yatışması.

Kumru işte bu üç katmanı bir araya getiren kuş olmuştur. Sümer’de İnanna ve Enlil’e, Mısır’da Hathor ve İsis’e adanması, Fenike’de Astarte’ye, Yunan’da Afrodit’e uzanması başka zincirleri.

Kumru adıyla bilinen sokak lezzeti ilk ortaya çıktığında (1940’lar–50’ler civarı) bu sandviçin ekmeği, bugünkünden farklıymış. Yuvarlak, küçük, üstü susamlı bir ekmek kullanılıyormuş. Bu ekmeğin şekli de tıpkı kumru kuşuna benzetilmiş ve adını buradan almış. Ama biz tatlıya gelelim değil mi?

Colomba Pasquale (“Paskalya Kumrusu”), İtalya’nın en bilinen Paskalya tatlısıdır ve adı doğrudan kumruya (colomba = kumru/güvercin) gelir. Rivayete göre: Bir kral (Alboin veya Lombard hükümdarlarından biri) savaş ganimeti olarak bir şehri ele geçirince halk ona kumru şeklinde ekmek sunmuş (barış simgesi). Bu gelenek zamanla Hristiyanlıkta Paskalya’nın diriliş bayramına eklenmiş. Paskalya (Easter / Pasqua / Pascha), Hristiyanlıkta en önemli bayramdır, İsa’nın çarmıha gerildikten sonra “üçüncü gün dirilişini” kutlar. Ama kökeni çok daha eskiye, Yahudi ve Pagan geleneklerine uzanıyor. Kuzey Avrupa’da “Eostre / Ostara” adlı bir bahar tanrıçası vardı (İngilizce “Easter” buradan gelir). Onun sembolleri tavşan (Ay+Venüs) ve yumurta (yeniden doğuş, yumurta: Ay+Venüs). Hristiyanlık yayılırken bu semboller Paskalya’ya eklemlendi. Bu yüzden bugün Paskalya tavşanı ve boyalı yumurta vardır.